De bestuursleden van de Stichting MIKWE worden regelmatig benaderd met vragen. Veelal hebben die betrekking op de oorlog of zijn ze van genealogische aard. In de loop der jaren zijn tal van gegevens verzameld onder meer voor het project Stolpersteine en voor het in najaar 2017 verschenen boek Als ik in Vught ben probeer dan eens te schrijven… De ondergang van de joodse gemeenschap in Zaltbommel, Rossum en Herwijnen. Veel informatie is daarin terug te vinden.
Vraag van Joods Utrecht
De redactie van het Herinneringsboek Joods Utrecht 1940-1945 vroeg informatie over de familie Stranders en dan met name over Flora Stranders die in 1908 in Rossum werd geboren die in met de Utrechter Izaäk Turksma trouwde. Het echtpaar werd in 1942 in Auschwitz vermoord.
Nieuw onderzoek voor Oss
Ook werd nieuw onderzoek gedaan in archieven, o.a. voor de Werkgroep Struikelstenen Oss die meer wilden weten over dhr. en mw. Zwanenbergh-Stoppelman uit Oss. Het echtpaar was in Oensel ondergedoken maar door verraad werden man en vrouw gepakt en in 1944 in Auschwitz vergast, waar hun twee kinderen al eerder waren vermoord. Wat precies de rol was van de onderduikverschaffer in dit drama is niet helemaal duidelijk. (Zie: www.struikelstenenuden.nl/geschiedenis/sam-van-zwanenbergh)
Bij de zoekactie is de beruchte politieagent Douwe van Dijk betrokken geweest. In tegenstelling tot wat gezegd wordt, lijkt Van Dijk niet door het verzet in de buurt van Dreumel neergeschoten, maar in Utrecht in een vuurgevecht met verzetslieden te zijn omgekomen.
Jacob Hartog
‘Wat weet u van de fabrikant Jacques /Jacob Hartog?’ luidde de vraag van een medewerker van de Universiteit van Amsterdam. Tja, er zijn nogal wat Hartogen. Derhalve ging de volgende informatie naar de UvA: *Jacob Levie Hartog uit Brakel, 1782?- 1847 was de vader van Hartog Hartog (1847-1926) een van de grondleggers van Organon te Oss. Over hem o.a. Hetty Berg e.a. (red.), Venter, fabriqueur, fabrikant etc. (Amsterdam 1994) *Jacques / Jacob Hartog ? Hij werd in 1837 in Zaltbommel geboren. Hij was musicoloog en medevennoot van Hartog en De Hartog (handelaren in tabak en sigaren). In 1878 vertrok hij naar Amsterdam.
De sigarenfabrikant was - alweer - een Hartog: Hartog Hartog (Eindhoven 1818 - Zaltbommel 1894) ) Over deze Hartog Hartog en nazaten: J. Schampers in De Brabantse Leeuw, 45 nr. 4 (p. 193 ev). *In de geboorteakte van Anselm M.J. Hartog uit 1875 (hij werd later directeur van het Berliner Tageblatt), zoon van Jacques, staat dat Jacques ook gemeenteraadslid van Zaltbommel was. Jacques was gehuwd met Elisabeth Benigna Mosje.
Zelf hebben we ook vragen en attenderen we de gemeente Zaltbommel, mevrouw Mieke Sanders, bijvoorbeeld op grafzerken die zijn omgevallen omdat er een grote tak of een boom op viel. De gemeente gaat daarmee aan het werk of schakelt de christelijke vrijwilligersorganisatie Boete & Verzoening in, die op veel plaatsen in Nederland herstelwerkzaamheden aan en op joodse begraafplaatsen verricht. (boete-verzoening.nl)
Enkele jaren geleden maakten vrijwilligers van BenV de Hebreeuwse letters op de grafzerken op de joodse begraafplaats aan de Bossche Poort weer zichtbaar.
Er wordt ook regelmatig overlegd met Eduard Huisman van het Nederlands Israëlisch Kerkgenootschap (NIK) die toezicht houd op de joodse begraafplaatsen in Nederland. In Zaltbommel bevinden zich maar liefst vier joodse begraafplaatsen. Uit cultureel oogpunt beschouwd een rijk ‘bezit’. De begraafplaatsen kunnen ons ook bewust maken van een eeuwenoude gemeenschap die weet had van de Ander, de Eeuwige.
De begraafplaatsen zijn eigendom van het NIK, maar de gemeente Zaltbommel heeft de onderhoudsplicht (omheining, beplanting etc.) waar de St. Mikwe vaak bij betrokken wordt.
In de zomer, ook dit jaar, organiseert de St. Mikwe rondleidingen langs de begraafplaatsen. Voor het bezoeken MikweNieuws nr. 29 Voorjaar 2019 van joodse begraafplaatsen heeft het NIK richtlijnen. Mannen zijn bijvoorbeeld verplicht hun hoofd te bedekken (keppel, hoed of pet) evenals bij een bezoek aan een synagoge. Het dragen van de keppel of kippa is een teken van eerbied. Eerbied en nederigheid voor God die ‘boven’ ons is. En: ‘Het keppeltje herinnert de mens eraan dat er iets hoger staat dan zijn eigen hersenen, zijn grote kennis en vindingrijkheid’. AV Onderhoud MIKW
